Szkoła Podstawowa im. Jana Długosza w Rzgowie

Każdemu z nas zdarzają się chwile zwątpienia we własne możliwości. Dzieci, podobnie jak my, również bywają nieśmiałe i nerwowe. Jak wzmocnić ich poczucie własnej wartości? Jak nauczyć je walczyć ze swoją nieśmiałością? Rodzicu, zainspiruj się! Przedstawiam kilka porad jak budować pewność siebie u dziecka.

WSPOMAGANIE POZYTYWNEJ SAMOOCENY U DZIECI
Na samoocenę mają ogromny wpływ doświadczenia – nawet te wczesne, z lat dziecięcych. Jeżeli zauważasz u swojego dziecka symptomy niskiej samooceny, warto reagować i nauczyć dziecko lubić siebie (ta umiejętność będzie przydatna przez całe życie).

CO WYRÓŻNIA DZIECKO Z NISKĄ SAMOOCENĄ?
• Zbyt łatwo się poddaje albo w ogóle nie podejmuje działania.
• Nie zabiera głosu, wstydzi się wyrażać własne zdanie.
• Przestaje wierzyć w pochwały, pozytywne opinie na swój temat, a nawet w to, że ktoś może je lubić lub kochać.
• Przyciąga prześladowców, często wchodzi w rolę ofiary, nie broni się przed okrucieństwem czy cierpieniem, nie zna swoich granic.
• Idealizuje innych i deprecjonuje siebie.
• Nie lubi wyróżniać się z tłumu, stara się być „niewidoczne”.
• Rozwija negatywne myślenie i poczucie nieuniknionej porażki.
• Żyje z wewnętrznym krytykiem w głowie.
• Sabotuje dobre wydarzenia, niszczy pozytywne relacje, odrzuca szczęście, czując, że na to nie zasługuje.
• Może przejawiać zachowania antyspołeczne i agresywne.
• Jest podatne na zaburzenia odżywiania, samookaleczanie i depresję.

JAK WSPIERAĆ BUDOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI U DZIECKA?
• Nie porównuj dziecka z innymi, bo nauczy robić się to samo (a to już prosta droga do obniżenia samooceny).
• Stwarzaj dziecku jak najwięcej możliwości wykazywania się samodzielnością i dokonywania własnych wyborów – już nawet możliwość samodzielnego wybrania ubrania albo bajki do obejrzenia pozwoli dziecku wyrabiać poczucie wewnętrznej kontroli nad swoim życiem.
• Doceniaj swoje dziecko – zauważaj jego sukcesy, chwal za włożony wysiłek i przejawy kreatywności.
• Celebruj z dzieckiem sukcesy – jednak nie wyznaczaj nagród zawczasu (obiecanie np. prezentu za dobrą ocenę może sprawić, że dziecko zacznie uczyć się dla nagród, a nie z powodu motywacji wewnętrznej). Raz na jakiś czas (lub przy większym osiągnięciu) zabierz dziecko np. na lody i powiedz mu wyraźnie, że zasłużył na swój sukces.
• Poświęcaj dziecku czas i uwagę, postaraj się pokazać, że jego problemy także są ważne (unikaj zbywania i umniejszania jego problemów, mówiąc np. że prawdziwe problemy to się zaczną dopiero w dorosłym życiu).

TECHNIKI– ZABAWY DO WZMACNIANIA SAMOOCENY U DZIECKA:

JESTEM DUMNY
Do przeprowadzenia tej techniki jest potrzebna tablica (na przykład korkowa) – najlepiej, jeśli zawiśnie na stałe w pokoju dziecka. Niech systematycznie przyczepia do tablicy swoje sukcesy (np. w formie rysunków lub czegoś, co się kojarzy z danym sukcesem).

REKLAMA
W tej zabawie dziecko ma zareklamować siebie na przykład jako dobrego przyjaciela, super córkę albo kochanego wnuka.

DŁONIE
W tej zabawie dziecko i inny uczestnik lub uczestnicy (mogą być to jego znajomi, rodzeństwo, rodzice itp.) dostają po dwie wycięte z papieru dłonie. Każdy ma za zadanie na jednej z dłoni wypisać swoich pięć mocnych cech (na każdym z palców), a następnie wziąć dłoń innej osoby i wypisać pięć mocnych stron tej osoby. Takie dłonie warto zachować (można je przypiąć na tablicę z punktu pierwszego). Poza wzmacnianiem świadomości swoich dobrych cech u dziecka, takie zabawy, to także idealna okazja do przyjrzenia się, w jaki sposób dziecko myśli o sobie i na jakim poziomie jest obecnie jego samoocena.

I JESZCZE PARĘ WSKAZÓWEK!

PRECZ Z SZUFLADKOWANIEM!
Nikt z nas nie lubi łatek. Unikaj więc naklejania ich swojemu dziecku. Twoje dziecko może i jest nieśmiałe czy nerwowe, ale podkreślając to na każdym kroku możesz tę nieśmiałość i nerwowość jedynie wzmocnić i sprawić, że Twoje słowa staną się samospełniającą się przepowiednią. OK, pozbyłeś się już wszystkich łatek, ale co jeśli całe otoczenie w kółko powtarza „Ależ ona jest nieśmiała” w obecności Twojego dziecka? Wtedy nie pozostaje Ci nic innego, jak tylko sprawić, aby Twoje dziecko wyszło z tej sytuacji w pozytywnym świetle. Wystarczy delikatne przewartościowanie „Moja córeczka woli wszystko przemyśleć, zanim podejmie działanie.”, „Krzyś lubi posłuchać innych przed wyrażeniem swoich poglądów”.

AKCEPTUJ UCZUCIA SWOJEGO DZIECKA
Twoje dziecko ma prawo czuć się onieśmielone i zdenerwowane. Więc zamiast mówić: „Nie bądź niemądry, chłopcy muszą być odważni”, „Nie przesadzaj, nie ma się czego bać”, powiedz: „Wygląda na to, że się troszkę zdenerwowałaś, to zrozumiałe”. Otaczając swoje dziecko troską i zrozumieniem pokazujesz mu, że jego uczucia są ważne i sprawiasz, że czuje się bardziej pewne siebie i bezpieczne.

DAWAJ PRZYKŁAD
Dzieci uczą się umiejętności społecznych z obserwacji. To właśnie Ciebie najczęściej obserwują, dawaj więc przykład swoim zachowaniem – bądź ciepła i przyjazna dla ludzi, których nie znasz i przedstawiaj się, gdy spotykasz nowe osoby. Nie wahaj się prosić o pomoc, mów przyjaciołom komplementy i dziękuj innym za poświęcony czas.

POKAŻ JAK INNI RADZILI SOBIE Z TRUDNOŚCIAMI
Uspokajaj wątpliwości swojego dziecka mówiąc, że „Każdemu czasem zdarza się czuć niepewnie”. Możesz też odnieść się do sytuacji, które były trudne dla Ciebie i opowiedzieć jak próbowałaś je przezwyciężyć: „Wiesz, czasem w pracy też boję się powiedzieć coś na głos, ale zawsze się przełamuję i potem czuję się z tym naprawdę dobrze”. Świetnie sprawdzą się też książkowe historyjki z udziałem ulubionych bohaterów Twojego dziecka. Na ich przykładzie możesz pokazać dziecku jak można stawić czoła lękom i pokonywać wyzwania.

ZABAWCIE SIĘ W TEATR
Pomyśl o konkretnych sytuacjach, które sprawiają, że Twoje dziecko robi w tył zwrot i spróbuj zidentyfikować umiejętności, które mogą pomóc mu odnaleźć się w tych trudnych momentach. Doskonałym sposobem na doskonalenie tych umiejętności jest zabawa w odgrywanie scenek. Na przykład, jeśli Twoje dziecko podpiera ściany na przyjęciach urodzinowych, zaaranżuj zabawę w taką właśnie imprezę. Użyj ulubionych zabawek i przećwicz z dzieckiem różne interakcje: wręczanie prezentu jubilatowi, powitanie z innymi dziećmi, zapytanie dorosłego gdzie jest toaleta, podziękowanie za dobrą zabawę przy wyjściu.

TWÓRZ OKAZJE
Nowe umiejętności przećwiczone? OK, teraz delikatnie zachęć dziecko do wcielenia ich w życie poprzez tworzenie okazji do sprawdzenia się. Pamiętaj, aby robić to stopniowo, krok po kroku. Na przykład, jeśli Twoja córeczka chciałaby chodzić na tańce, ale denerwuje się na samą myśl o zostaniu samej wśród obcych dzieci – towarzysz jej w oglądaniu zajęć przez pierwszy tydzień. Następnie zasugeruj, aby w kolejnym tygodniu przyłączyła się na ostatnie 10 minut zajęć, podczas gdy Ty będziesz obecna w sali. W trzecim tygodniu wzmacniaj jej pewność siebie opuszczeniem sali na krótkie okresy. Wkrótce Twoja córka znakomicie odnajdzie się w grupie i będzie samodzielnie uczestniczyć w pełnych zajęciach.

NIE INGERUJ
Kusi Cię, aby wyręczać Twoje ostrożne na co dzień dziecko? Wcale mu to nie pomaga, a wręcz może okazać się szkodliwe. Gdy dziecko staje w obliczu nowych sytuacji i uczy się nowych rzeczy, staraj się nie ingerować więcej niż to konieczne. W przeciwnym razie zamiast budować jego pewność siebie wzmocnisz jego niepewność i uczynisz zależnym od innych. Pozwól dziecku uczyć się metodą prób i błędów. W ten sposób pomagasz mu rozwijać poczucie własnej wartości i pewności siebie.

NIE POKAZUJ, ŻE WĄTPISZ – POKAŻ, ŻE WIERZYSZ
Nawet jeśli masz jakiekolwiek obawy lub wątpliwości, czy Twoje dziecko sobie poradzi – ukryj je. Połącz akceptację uczuć swojego dziecka z zapewnieniami, że w niego wierzysz: ,,Widzę, że czujesz się trochę zaniepokojony, ale jestem naprawdę przekonany, że będziesz w stanie sobie z tym poradzić”.

CHWAL KONKRETNE ZACHOWANIA
Pomóż swojemu dziecku poprawić jego samoocenę używając pochwał jasno określających konkretne zachowania: ,,Powiedziałeś cześć, mimo że czułeś się zdenerwowany, to było bardzo odważne!”. To pomoże dziecku rozwinąć wewnętrzne poczucie spełnienia i dumy.

MÓW I POKAŻ, ŻE KOCHASZ
Okazuj dziecku czułość i regularnie powtarzaj, jak bardzo jest kochane. Ciepłe, zabawne i czułe relacje z dzieckiem napełnią go poczuciem, że jest doceniane i akceptowane. Ma to zasadnicze znaczenie dla rozwoju wewnętrznej pewności siebie, niezbędnej do zbliżeń i interakcji z innymi.

ZASIĘGNIJ PORADY SPECJALISTY
Jeśli Twoje dziecko jest przewlekle smutne i wycofane, nie jest w stanie stawić czoła wszelkim sytuacjom społecznym, nagle zmieniło się z otwartego w ciche i niespokojne, czy też nie wykazuje żadnego zainteresowania interakcjami z innymi, to warto rozważyć uzyskanie profesjonalnego wsparcia. Umów się na wizytę u specjalisty w celu omówienia możliwości.

PODNOSZENIE I OCHRONA SAMOOCENY – TECHNIKI DLA NIECO STARSZYCH
Technika 1: Lista mocnych stron
Jedna z najprostszych i najczęściej stosowanych technik, idealna na początek.
Polega po prostu na stworzeniu listy swoich mocnych stron (z każdej dziedziny). Pozwala to oswoić się z pozytywnym mówieniem i myśleniem o sobie. Taką listę warto zachować i do niej wracać.

Technika 2: Cały słoik sukcesów
Do tej techniki potrzebny będzie słoik lub inny pojemnik oraz karteczki i długopis. Za każdym razem, gdy odniesiesz sukces, zapisuj go na karteczce, złóż ją i wrzuć do słoika. Już sama obserwacja narastającej ilości karteczek w słoiku jest pomocna. Dodatkowo w momentach zwątpienia w siebie i myślenia „nic mi się nie udaje” można wylosować karteczki i je sobie czytać, aby udowodnić sobie, że jest inaczej.

Technika 3: Dziennik wdzięczności
Ta technika pozwala wyćwiczyć nawyk zauważania pozytywów. Chodzi o systematyczne zapisywanie pozytywnych wydarzeń i uczuć, po prostu wszystkiego, co wywołuje stan „wdzięczności”. Dzięki takim zapiskom (idealnie, jeśli będą codzienne) nauczysz się na bieżąco „wychwytywać” sukcesy w życiu codziennym, aby je zapamiętać i potem zapisać. Poza tym kilka minut myślenia w kategorii wdzięczności wspomoże Twoje samopoczucie. Dziennik taki będzie (podobnie jak wcześniej słoik) także deską ratunku w chwilach zwątpienia i złego nastroju.

Technika 4: Przyjmij komplement od siebie
Aby przeprowadzać to ćwiczenie, nie potrzebujesz żadnych materiałów. Wystarczy stanąć przed lustrem i powiedzieć sobie komplement. Uwaga! Może być mały i pozornie nieznaczący, ale ważne, żeby był szczery. Może odnosić się do Twoich cech (np.: „Mam ładne włosy.”, „Jestem zabawny.”) lub być pochwałą za osiągnięcia (np.: „Dzisiaj zrobiłem dobry uczynek”, ,,Zrobiłem trudne zadanie z matematyki", ,,Ćwiczyłem na w-f", „Poszłam na siłownię, mimo że mi się nie chciało.”).

Technika 5: Świętuj swoje sukcesy
W tej technice chodzi o to, by nauczyć się celebrować swoje osiągnięcia, co przyczynia się do przykładania do nich większej wagi – a w konsekwencji także wzmocnienia poczucia własnej wartości. Nagradzaj się w ramach swoich możliwości – wystarczą drobne przyjemności.

Technika 6: Nie generalizuj – diabeł tkwi w szczegółach
Ta metoda jest doraźna – przydaje się w chwilach tak zwanego „dołka”, kiedy czujesz się wyjątkowo niepewnie. Postaraj się przeanalizować sytuację zagrażającą Twojej samoocenie jak najbardziej szczegółowo. Gdy zaczynasz od słów „jestem beznadziejny” to są one faktycznie bardzo dołujące, ale tak naprawdę nie niosą za sobą żadnej informacji. Przeredagowanie tych słów i dodanie szczegółów (na przykład „Odniosłem porażkę, miałem do dzisiaj skończyć projekt na geografię, ale źle oceniłem swoje możliwości i będę musiał poprosić o przesunięcie terminu o tydzień.”) sprawi, że zmniejszy się nacechowanie emocjonalne, a zwiększy możliwość znalezienia rozwiązania lub wyciągnięcia nauki na przyszłość.

Technika 7: Uporządkuj swoje otoczenie
Duży wpływ na to, jak patrzymy na siebie, ma to, jak patrzą na nas nasi bliscy. Zauważ, czy w Twoim otoczeniu nie ma przypadkiem osób, które dyskredytują Twoje osiągnięcia i „ciągną Cię w dół”? Jeśli tak, postaraj się porozmawiać z tą osobą lub nawet ograniczyć z nią kontakty. Pamiętaj też, że jeżeli ktoś w jakiś sposób Cię ocenia, nie musi być to zgodne z prawdą. Jeżeli ktoś nazwie Cię krzesłem, to nie znaczy, że nim jesteś, prawda? Tak samo nie musisz wierzyć, jeżeli ktoś nazwie Cię leniwym, głupim lub nieatrakcyjnym.

PODSUMOWANIE
Samoocena jest dość złożonym pojęciem psychologicznym, na gruncie którego powstało wiele teorii. Ważne jest, że za pomocą odpowiedniego wysiłku samoocenę można modyfikować i wzmacniać. Kluczowa jest systematyczność – o tym, że warto, nie trzeba chyba nikogo przekonywać.

Dzieci powinny dorastać w miłości, w poczuciu, że są akceptowane i szanowane, że są wyjątkowe takie, jakie są. Dostarczenie przez rodziców odpowiednich wzorców zachowań i wsparcia jest konieczne do utrwalenia pozytywnych postaw. To zapewnia dzieciom siłę, umiejętność radzenia sobie z trudnościami i stabilne poczucie własnej wartości.
Dzieci z niską samooceną czują się nieważne, nie lubią siebie, wciąż mają poczucie, że nie są wystarczająco dobre, są samokrytyczne, nieustannie spodziewają się kolejnych porażek lub rozczarowań.

Dzieci, które są odpychane, zawstydzane, krytykowane, którym daje się odczuć, że są niechciane lub niepotrzebne, wykształcają wiele toksycznych, destrukcyjnych zachowań. Pozwalają się źle traktować, uważając, że nie zasługują na nic lepszego, lub gnębią innych, ponieważ czują się bezwartościowe. Unikają konfrontacji, zaniżają znaczenie własnych osiągnięć, wycofują się z zamierzonych działań. Mogą też być bardziej podatne na zaburzenia psychiczne, w tym depresję.

pedagog szkolny
Edyta Waprzko